Nieleczone i w ten sposób utrwalane wady postawy nie tylko pogarszają wygląd ciała, ale przede wszystkim mogą objawiać się dolegliwościami bólowymi i upośledzać funkcje poszczególnych narządów ruchu. Ponadto mogą doprowadzić do pojawienia się trudnych w leczeniu schorzeń, co może skutkować m.in. koniecznością interwencji chirurgicznej. Jak rozpoznać wady postawy u dzieci? Jak im zapobiegać oraz jak leczyć?
Prawidłowa postawa to podstawa
Prawidłowa postawa ciała jest bardzo ważna. Dzięki niej można zapobiec różnym przeciążeniom układu ruchu. Wady postawy mogą skutecznie uniemożliwić wykonywanie normalnych życiowych czynności i aktywności. Ważna jest zarówno sama profilaktyka, jak i podjęcie odpowiednich kroków, gdy u dziecka zauważymy nieprawidłową postawę.
Lekarze alarmują, że coraz więcej dzieci ma wady postawy. Jako główną przyczynę takiego stanu rzeczy upatruje się siedzący tryb życia. Dzieci od najmłodszych lat spędzają wiele godzin w pozycji siedzącej. Najpierw siedzą w szkole przy ławce, później w domu podczas odrabiania lekcji. Prawidłowej postawie nie sprzyja także wielogodzinne granie w gry komputerowe, oglądanie bajek oraz ograniczenie ruchu na świeżym powietrzu.
Jakie są przyczyny wad postawy u dzieci?
Wady postawy częściej dotyczą głównie dzieci w krajach rozwiniętych. W krajach biedniejszych dzieci nie są przywiązane do jednej pozycji w ławce szkolnej, do komputera, ponieważ tego ostatniego zwyczajnie nie mają. W Polsce wady postawy mogą dotyczyć nawet 80 procent dzieci. W 2008 roku przeprowadzono badanie dzieci przez lekarzy ze Szpitala Wojewódzkiego w Gorzowie oraz Lubuskiego Ośrodka Rehabilitacyjnego w Świebodzinie. Przebadano blisko dwa tysiące dzieci, z czego u 44 procent lekarze stwierdzili dysfunkcje. Do leczenia zakwalifikowano 240 dzieci – zauważa dr Marek Krasuski, dr nauk medycznych, specjalista chirurgii urazowo-ortopedycznej oraz rehabilitacji medycznej, źródło cytatu: Wady postawy można korygować, ale najpierw trzeba dokładnie zdiagnozować dziecko; www.termedia.pl
Najczęstsze przyczyny wad postawy u dzieci
Nieprawidłowa postawa może być wynikiem wrodzonej deformacji narządów ruchu, chorób przewlekłych, przebytych operacji czy też ogniskowych zaburzeń troficznych w okresie wzrostu kości dzieci. Niestety, większość wad postawy jest rezultatem nieodpowiedniego stylu życia najmłodszych, zaniedbań dorosłych oraz niewłaściwych nawyków. Wśród głównych przyczyn rozwoju nieprawidłowej postawy ciała wymienia się:
- siedzący tryb życia
- nieodpowiednia pielęgnacja dziecka w bardzo wczesnym dzieciństwie
- nadwaga
- wykonywanie czynności powtarzalnych w szkodliwych dla dziecka pozycjach, np. niedostosowanie wysokości krzesła do wysokości biurka
- zwalnianie dziecka z lekcji wychowania fizycznego bez uzasadnionej przyczyny
- zaniedbane wady słuchu oraz wzroku
Fizjoterapeuta Wojciech Kłapyta zapytany o to, z czego wynikają wady postawy, uzupełnia powyższą listę o kolejne przyczyny: Przede wszystkim z tego, co dziedziczymy po rodzicach, czyli jaką oni mają sylwetkę. Po drugie ważny jest element związany z mięśniami, czyli każdy z nas ma predyspozycje do tego, że niektóre mięśnie na ciele związane z kręgosłupem skracają się, a inne są rozciągnięte. Po trzecie wady postawy wynikają w małej aktywności fizycznej. Ważne jest to, co dzieci robią po szkole. Jeżeli siedzą przed komputerem lub telewizorem, a nie bawią się z rówieśnikami, nie jeżdżą na rowerze, to wpłynie to negatywnie na sylwetkę, źródło cytatu: Wady postawy u dzieci – wywiad, www.kurierstryszawski.pl
Co zrobić kiedy dostrzeżemy u dziecka wadę postawy?
Jeżeli podejrzewamy, że nasze dziecko ma wadę postawy, powinniśmy niezwłocznie zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu. Specjalista zbada malucha i w razie konieczności zaleci konsultację u innych lekarzy.
Warto również wspomnieć, że sylwetka dziecka zaczyna kształtować się już w okresie płodowym. Podczas pierwszych 3 – 4 miesięcy życia płodowego rozwijają się zalążki układu kostnego. W tym czasie ogromną rolę odgrywa dieta przyszłej mamy. Powinna ona dbać o siebie i mieć świadomość, że ma to wpływ na malucha pod jej sercem. Zaleca się, aby dieta przyszłej mamy była bogata w mikro- oraz makroelementy. Nie może w niej zabraknąć witaminy D3, kwasu foliowego, wapnia oraz jodu.
Wady postawy występujące u dzieci – przykłady
Prowadzimy przesiewowe badania profilaktycznie w Ośrodku, jak również w wielu przedszkolach i widać wyraźną tendencję wzrostową tego problemu. Bardzo często stwierdzamy u dzieci skrzywienie kręgosłupa, płaskostopie, koślawe stopy, asymetrie miednicy, plecy płaskie – mówi Anna Owczarczuk z jednego z ośrodków rehabilitacji, źródło cytatu: Wady postawy u dzieci – problem powszechny, www.mamdziecko.interia.pl
Podobne wnioski można usłyszeć z ust doktora Marka Krasuskiego: Najczęściej kręgosłupa, czyli tułowia oraz kończyn dolnych – kolan i stóp. Wada tułowia polega zazwyczaj na obniżeniu łopatki lub obniżeniu barku, czy skrzywieniu kręgosłupa lub niesymetrycznym ustawieniu miednicy. Odnośnie kończyn najczęściej występuje koślawość kolan, nierzadko połączona z koślawością tyłostopia, ale może też występować szpotawość kolan, czyli ich wygięcie do środka. Bardzo częstą wadą, występującą u prawie 80% dzieci w wieku szkolnym jest płaskostopie.
Wśród najczęściej występujących wad postawy u dzieci wyróżnia się:
- Skoliozę – inaczej nazywana bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Patrząc na plecy dziecka, można zauważyć, że kręgosłup nie tworzy linii prostej, lecz wykrzywia się w łuki. Wygięcie zauważalne jest zazwyczaj w okolicy lędźwi, na odcinku szyjnym lub piersiowym. Skolioza objawia się również niesymetrycznymi łopatkami.
- Lordozę – wygięcie kręgosłupa zauważalne jest na odcinku lędźwiowym, do przodu. Obserwując profil dziecka, można zauważyć, że jego brzuch jest wystający, a plecy wklęsłe. Są one rezultatem osłabieni mięśni brzucha i pośladków. Miednica jest nadmiernie pochylona do przodu. Występuje przykurcz zginaczy stawów biodrowych oraz mięśni przykręgowych na odcinku lędźwiowym.
- Kifozę – wygięcie kręgosłupa w tył. Wadę można zaobserwować, zarówno patrząc na profil, jak i plecy dziecka. Objawem charakterystycznym jest garb. Okrągłe plecy są wynikiem osłabienia prostowników grzbietu. Długotrwały przykurcz mięśni piersiowych utrwala nieodpowiednie ustawienie kręgosłupa.
- Płaskostopie – sklepienie stopy jest niewykształcone lub stopa spłaszczona. Towarzyszy temu koślawe ustawienie pięty.
- Stopę szpotawą – jest jedną z najczęstszych wrodzonych wad postawy. Wewnętrzny brzeg stopy jest uniesiony i skrócony. Występuje także tendencja do odwrócenia pięty.
- Szpotawe kolana – kolana dziecka w postawie „na baczność” się nie stykają.
- Kolana koślawe – dziecko stojąc „na baczność”, wykazuje postawę z dużym odstępem pomiędzy kostkami goleni. Kolana nadmiernie na siebie napierają.
Leczenie wad postawy u dzieci
Specjalistycznego leczenia wad postawy wymaga ok. 3% przypadków, w których zostało stwierdzone skrzywienie kręgosłupa. Ortopeda może zalecić dziecku noszenie specjalnego gorsetu ortopedycznego, który wymusza odpowiednią postawę, a tym samym prawidłowe ustawienie kręgosłupa. Tego typu gorsety wykonywane są na miarę. Specjaliści zalecają, aby nosić je nawet 18 godzin dziennie. Gdy nastąpi poprawa, ortopeda może nakazać zakładanie ich wyłącznie na noc.
Zabiegi chirurgiczne
Niektóre przypadki mogą wymagać chirurgicznej korekty wady postawy. Podczas operacji wstawiona zostaje specjalna metalowa płytka, której zadaniem jest stabilizacja i podtrzymywanie kręgosłupa w miejscu stwierdzenia nieprawidłowości. Najczęściej w ten sposób utrzymywane jest kilka kręgów, które sąsiadują ze sobą.
Ćwiczenia korekcyjne i rehabilitacja
Pewne wady postawy można również wyleczyć ćwiczeniami. Jeżeli dziecko ma mniej niż 8 lat, a wychylenie od pionu jest mniejsze niż 10 stopni, ortopedzi zalecają rehabilitację. Fizjoterapeuta dobiera odpowiednie ćwiczenia korekcyjne z uwzględnieniem dyscyplin sportowych, które dziecko może bezpiecznie uprawiać oraz stopnia zaawansowania wady. W przypadku, gdy u małego dziecka zostanie zdiagnozowana nieprawidłowa podstawa, nie powinno ono dźwigać ciężarów oraz wykonywać skoków.
Anna Owczarczuk przekonuje, jak ważne jest wczesne rozpoznanie wady postawy u dziecka: W pierwszych latach życia można bardzo dużo nadrobić, potencjał rozwojowy dziecka jest ogromny. Wystarczy uważnie obserwować zachowanie niemowlęcia, to jak układa głowę, czy chętnie przewraca się na brzuch, czy nie skręca tułowia w jedną stronę. Ważne jest, by w odpowiednim okresie zaczęło siadać i raczkować. Kiedy już chodzi, zwróćmy uwagę, jak dziecko biega, jak pracują kolana i stopy, czy łopatki nie odstają od pleców, czy brzuszek nie jest wydęty, jak na ciele układa się ubranie. To wszystko sygnały informujące o tym, że coś jest nie tak.
Zapobieganie wadom postawy u najmłodszych dzieci
Do większości skrzywień kręgosłupa dochodzi już w pierwszych miesiącach życia malucha. Ważna jest profilaktyka. Oto kilka sposobów na to, jak można zapobiegać wadom postawy u najmłodszych dzieci:
- nie wolno nosić dziecka stale na tej samej ręce – maluch, zachowując równowagę, będzie się przechylał wyłącznie w jedną stronę
- zaleca się kładzenie dziecka na brzuszku tak, aby mogło podnosić główkę i tym samym ćwiczyć mięśnie grzbietu
- nie wolno kłaść dziecka ciągle na plecach
- warto poświęcić chwilę na wybór odpowiedniej twardości materacyka dla dziecka – nie powinien być on zbyt miękki
- nie wolno podkładać pod głowę malca zbyt wysokiej poduszki
- zaleca się unikanie spacerówek bez usztywnianych pleców – w takich wózkach dziecko nienaturalnie wygina plecy, co może sprzyjać wadom postawy
- nie wolno nakłaniać dziecka do siedzenia, chodzenia czy wstawania, gdy nie jest ono jeszcze na to gotowe, raczkowanie to bardzo ważny etap w rozwoju dziecka, ponieważ wzmacnia mięśnie pleców i nie tylko
- latem warto korzystać z uroków słońca – wystawianie dziecka na działanie promieni słonecznych pobudza produkcję witaminy D, niedobór tego składnika jest jedną z głównych przyczyn krzywicy. Oczywiście powinno odbywać się to z zachowaniem rozsądku i ostrożności, tj. nie przebywać z dzieckiem na słońcu w godzinach największego nasłonecznienia między godz. 11 a 14, zawsze zakładać dziecku okrycie na głowę, używać filtrów UV.
Zapobieganie wadom postawy u dzieci w wieku szkolnym
Oto kilka sprawdzonych sposobów na to, jak zapobiegać wadom postawy wśród starszych dzieci w wieku szkolnym:
- zachęcanie dziecka do aktywności fizycznej, warto regularnie ćwiczyć z dzieckiem – dla zdrowia zarówno malucha, jak i swojego
- zapisanie dziecka na gimnastykę korekcyjną – zajęcia tego typu oferuje coraz więcej placówek szkolnych, zawsze można prywatnie zapisać malucha na gimnastykę korekcyjną, gdzie specjalista dobierze rodzaj ćwiczeń do możliwości i ewentualnej wady podstawy dziecka
- zapisanie dziecka na inne zajęcia sportowe, np. basen
- zadbanie o prawidłową dietę dziecka – dieta powinna być bogata w witaminę D oraz wapń. W menu malucha nie powinno zabraknąć ryb, chudego mięsa, jaj, owoców, warzyw, mleka.
- dbanie o odpowiednią higienę snu dziecka – dziecko powinno spać na płaskiej poduszce
- odpowiednie wyposażenie dziecięcego pokoju – dzieci szybko rosną, warto więc zakupić biurko wraz z krzesłem o regulowanej wysokości, które będzie można dostosować do wzrostu dziecka, ponadto zaleca się, aby blat biurka był kwadratowy lub prostokątny, najlepiej unikać modeli z zaokrąglonymi lub owalnymi krawędziami
- zakup odpowiedniego plecaka do szkoły – z usztywnianym tyłem oraz szerokimi i regulowanymi szelkami
- troska o prawidłową wagę dziecka – nadwaga sprzyja rozwojowi wad postawy
Wady postawy u dzieci a koszty związane z zapobieganiem i leczeniem
Jeżeli wady postawy wymagają specjalistycznej interwencji, konieczne będzie przygotowanie się na koszty leczenia. Wśród nich można wyróżnić m.in.:
- konsultacje z lekarzem rehabilitacji medycznej – ok. 70 – 200 złotych za wizytę
- konsultacje fizjoterapeutyczne z instruktażem ćwiczeń – ok. 100 – 250 złotych za wizytę
- indywidualna gimnastyka korekcyjna – ok. 60 – 120 złotych za godzinę
- zajęcia z gimnastyki korekcyjnej grupowe, ok. 3 – 5-osobowe grupy – ok. 30 – 70 złotych za godzinę
- wkładki ortopedyczne, np. do leczenia płaskostopia – ok. 100 – 450 złotych
- specjalistyczne obuwie korekcyjne – 200 – 500 zł za parę
