Śmierć bliskiej osoby to bardzo bolesne doświadczenie. W niektórych przypadkach może się również wiązać z poważnymi problemami finansowymi. Osoba zmarła może bowiem pozostawić po sobie długi, których wysokość znacząco przewyższa wartość majątku spadkowego. Czy można coś zrobić, aby nie odziedziczyć długu? Jakie kroki należy podjąć, aby zapobiec problemom, które przysparzają długi spadkowe?
Z artykułu dowiesz się:
- Kto może odziedziczyć długi po zmarłej osobie, tzw. długi spadkowe
- Jak sprawdzić czy osoba zmarła miała długi
- Co zrobić, aby nie odziedziczyć długów
- Jak odrzucić spadek z długami
- Czy małoletni obarczony długami spadkowymi może odrzucić spadek
- Na czym polega przejęcie spadku z tzw. dobrodziejstwem inwentarza
- Jak zrzec się spadku przed śmiercią dłużnika
- Ile kosztuje odrzucenie spadku
- Jakie są ustawowe terminy odrzucenia spadku
Kto może odziedziczyć długi po zmarłej osobie?
W Polsce kwestie związane z dziedziczeniem ustawowym reguluje Kodeks cywilny. Spadkobiercą może być osoba, która żyje w momencie otwarcia spadku. Wyróżnia się dwa rodzaje dziedziczenia – ustawowe oraz testamentowe. W zależności od tego, czy spadkodawca pozostawił testament, czy nie, kolejność dziedziczenia określana jest następująco:
- Osoby wymienione w testamencie.
- Małżonek oraz dzieci spadkodawcy – osoby te dziedziczą po równo, jeżeli dzieci jest troje. W przypadku większej liczby dzieci małżonek otrzymuje ¼ spadku, a dzieci otrzymują pozostałą część podzieloną po równo. Dzieci nieślubne, a także przysposobione dziedziną na takich samych zasadach jak dzieci ze związków małżeńskich.
- Wnuki spadkodawcy – dziedziczą, gdy dziecko zmarłego nie żyje lub zrzeknie się spadku. Wnuki otrzymują tę część spadku, która należałaby się ich rodzicowi – po równo dla każdego wnuka.
- Rodzice spadkodawcy – w przypadku, gdy dzieci i wnuki nie żyją lub odrzuciły spadek, majątek dziedziczy małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Spadek dzielony jest na pół – połowę otrzymuje małżonek, a drugą połowę dzieli się pomiędzy matkę i ojca spadkodawcy.
- Rodzeństwo spadkodawcy – dziedziczy, gdy co najmniej jedno z rodziców uprawnionych do spadku nie żyje lub zrzekło się spadku. Wartość spadku przeznaczona dla rodzica jest dzielona po równo na jego żyjące dzieci.
- Zstępni rodzeństwa spadkodawcy – dziedziczą, gdy ich rodzic nie żyje lub zrzekł się spadku. Wartość spadku przeznaczoną dla rodzica dzieli się w równych częściach na zstępnych.
- Dziadkowie spadkodawcy – jeżeli wszystkie osoby wymienione powyżej nie żyją lub zrzekły się spadku, uprawnieni do jego otrzymania są dziadkowie spadkodawcy. Każdemu z czworga dziadków należy się ¼ spadku.
- Zstępni dziadków spadkodawcy – jeżeli dziadkowie nie żyją lub zrzekli się spadku, kolejnymi osobami, które są uprawnione do dziedziczenia spadku, są ich dzieci i wnuki.
Zapoznaj się również z artykułem:
Zachowek – co to jest? Komu i kiedy się należy?
Każdy spadkodawca ma prawdo do dowolnego rozporządzania własnym majątkiem. Może sporządzić testament lub dokonać darowizny. Jeżeli jednak zapisy testamentowe i inne czynności wykonane przez spadkodawcę pomijają blisko spokrewnione osoby, na przykład dzieci, możliwe jest dochodzenie swoich praw dzięki zachowkowi. Co to jest zachowek? Komu przysługuje? Kiedy można się o niego ubiegać?
Długi spadkowe – jak sprawdzić, czy osoba zmarła miała długi?
Czasami zdarza się tak, że nawet najbliższa rodzina nie jest świadoma tego, że zmarły miał jakiekolwiek długi. Niektórzy biorą kredyty i pożyczki bez wiedzy małżonków czy dzieci. Długi mogą również wynikać ze zwłoki w zapłacie za bieżące rachunki za mieszkanie, energię elektryczną, wodę, gaz, abonament telefoniczny czy telewizję. Osoby zmarłe, które prowadziły własną działalność gospodarczą, mogły pozostawić długi z tytułu nieopłaconych faktur, zobowiązań wobec pracowników czy kontrahentów.
Dlatego też, zanim zapadnie decyzja o przyjęciu spadku, warto sprawdzić, czy osoba zmarła nie miała żadnych długów.
Jak można to zrobić? Oto kilka sposobów:
- zapytać innych członków rodziny, czy osoba zmarła miała problemy finansowe
- przejrzeć dokumenty i rachunki osoby zmarłej – jeżeli miała ona jakiekolwiek długi, najprawdopodobniej gdzieś znajdują się zawiadomienia o zwłoce w zapłacie, nieopłacone faktury lub rachunki
- złożyć wniosek o sporządzenie spisu inwentarza w sądzie lub u komornika – wówczas dokonana zostanie wycena majątku i aktywów spadkodawcy
- złożyć zapytanie w rejestrze BIK lub BIG – wystarczy okazać akt zgonu spadkodawcy i powołać się na postępowanie w sprawie nabycia spadku, aby otrzymać informacje o ewentualnych długach spadkodawcy – czasami jednak dane tego typu przekazywane są wyłącznie osobom, które zdecydowały się przyjąć spadek
Długi spadkowe – co zrobić, aby nie odziedziczyć długów?
Czasami może wyjść na jaw, jak duże długi spadkowe pozostawił po sobie spadkodawca, dopiero po przyjęciu spadku. Jak wyjaśnia ekspert Intrum Małgorzata Śliżewska: Mając świadomość, że spadkodawca oprócz majątku pozostawił po sobie dług, możemy zrzec się spadku w całości. Wtedy zostajemy wyłączeni z dziedziczenia, ale prawo do spadku przechodzi na dzieci, wnuki, bądź innych członków rodziny, wedle kolejności dziedziczenia ustalonej w Kodeksie cywilnym. Jeżeli jednak nie chcemy przerzucać odpowiedzialności za spłatę zobowiązania na bliskich, możemy przyjąć spadek na dwa sposoby: wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza – Źródło cytatu: Czy trzeba spłacać długi otrzymane w spadku po zmarłym?; wspolczesna.pl
Co zatem można zrobić, aby nie odziedziczyć długów:
- odrzucić spadek
- odrzucić spadek przez małoletniego
- przyjąć spadek wraz z dobrodziejstwem inwentarza
- zrzec się spadku jeszcze przed śmiercią dłużnika
Długi spadkowe – jak odrzucić spadek z długami?
Spadkobierca ma sześć miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o śmierci spadkodawcy, na złożenie oświadczenia o zrzeczeniu się swoich praw do spadku. Można tego dokonać przed notariuszem lub w sądzie cywilnym. Po dopełnieniu formalności spadkobierca, który odrzuci spadek, zostaje automatycznie wykluczony z postępowania spadkowego. Warto jednak zaznaczyć, że wówczas dług odziedziczyć mogą kolejne osoby uprawnione do dziedziczenia, czyli dzieci lub wnuki pierwotnego spadkobiercy.
Aby odrzucić spadek z długami, należy zgromadzić następujące dokumenty i informacje:
- skan dowodu osobistego spadkobiercy wraz z danymi osobowymi
- informacje dotyczące ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy
- informacje o pozostałych spadkobiercach – imiona, nazwiska, stopień pokrewieństwa, adres
- odpis aktu zgonu spadkodawcy
Odrzucenie spadku przez małoletniego – czy to możliwe?
Osoby małoletnie dziedziczą długi wraz z dobrodziejstwem inwentarza – o tym poniżej. Nie oznacza to jednak, że nie mogą odrzucić spadku. W przypadku niepełnoletnich dzieci dokonać tego mogą ich rodzice lub opiekunowie prawni.
Aby tego dopełnić, należy złożyć wniosek do sądu rodzinnego o zgodę na zarządzanie majątkiem w imieniu małoletniego dziecka. Na tę decyzję i jej uprawomocnienie można czekać nawet dwa miesiące. Następnie pozostaje złożyć wniosek o zrzeczenie się spadku u notariusza lub w sądzie cywilnym.
W tym przypadku do wniosku należy dołączyć:
- odpis zgody na zarządzanie majątkiem dziecka otrzymany z sądu rodzinnego
- akt urodzenia dziecka
- odpis aktu zgonu spadkodawcy
Warto dodać, że długi mogą dziedziczyć również nienarodzone dzieci. Ma to miejsce w przypadku, gdy dziecko zostało poczęte jeszcze za życia spadkodawcy. Wówczas procedura zrzeczenia się spadku odbywa się w taki sam sposób, jak w przypadku urodzonego dziecka. Nienarodzony członek rodziny nie dziedziczy, gdy został poczęty po śmierci spadkodawcy lub narodził się martwy.
Długi spadkowe – na czym polega przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza?
Spadek można również przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca zgadza się spłacić długi, jednak wyłącznie do wysokości otrzymanego majątku. Jeżeli dłużnik umarł i pozostawił po sobie wyłącznie długi, jego spadkobierca nie będzie musiał niczego spłacać.
W przypadku gdy spadkobiercy należą się pieniądze, ruchomości, nieruchomości bądź inne rzeczy po osobie zmarłej, będzie on musiał spłacić długi maksymalnie do wartości tych przedmiotów.
W praktyce oznacza to, że osoba, która odziedziczy na przykład samochód o wartości 20 tysięcy złotych, 3 tysiące złotych w gotówce oraz kredyt w wysokości 30 tysięcy złotych, będzie musiała oddać do banku wyłącznie 23 tysiące złotych. Wartość odziedziczonych przedmiotów określa komornik na podstawie wyceny majątku.
Przyjęcie spadku wraz z dobrodziejstwem inwentarza nie wymaga składania żadnych wniosków.
Jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od otrzymania informacji o śmierci spadkodawcy, spadkobierca nie odrzuci spadku, automatycznie nastąpi przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza.
Zapoznaj się również z artykułem:
Przepisanie działki. Koszty notarialne. Kiedy można sprzedać przepisaną działkę?
Darowiznę działki należy sporządzić w formie aktu notarialnego. W celu przepisania nieruchomości trzeba udać się do kancelarii notarialnej. Ile kosztują usługi notariusza w tym zakresie? Od czego zależy jego wynagrodzenie? Czy przepisaną działkę można sprzedać? Jaka jest różnica w przepisaniu działki osobie z rodziny a osobie niespokrewnionej? Na te i inne pytania dotyczące przepisania działki i związanymi z tym formalnościami udzielamy odpowiedzi w poniższym artykule. Serdecznie zapraszamy do lektury.
Długi spadkowe – zrzeczenie się spadku przed śmiercią dłużnika
Prawo dopuszcza również możliwość zrzeczenia się spadku jeszcze przed śmiercią dłużnika. Ma to swoje zastosowanie przede wszystkim w sytuacjach, gdy którykolwiek z członków rodziny podejmuje nieodpowiedzialne decyzje finansowe, a dana osoba znajduje się w gronie spadkobierców ustawowych.
Wówczas konieczne jest sporządzenie umowy w formie aktu notarialnego pomiędzy potencjalnym spadkobiercą a spadkodawcą. Dokument strony podpisują w obecności notariusza. Zrzeczenie się spadku w ten sposób automatycznie chroni interesy dzieci, wnuków i prawnuków potencjalnego spadkobiercy.
Ile kosztuje odrzucenie spadku?
Odrzucenie spadku wiąże się z koniecznością poniesienia opłat. Wynoszą one odpowiednio:
- odrzucenie spadku przed notariuszem:
- 50 złotych za każdą osobę za złożenie oświadczenia o odrzucenie spadku
- 6 złotych za każdą rozpoczętą stronę wypisu aktu notarialnego
- odrzucenie spadku przed sądem
- 50 złotych za złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku
W przypadku odrzucenia spadku przed sądem należy liczyć się z nieco dłuższym czasem oczekiwania związanym z koniecznością czekania na wyznaczenie posiedzenia oraz uprawomocnieniem się wyroku.
Długi spadkowe – ustawowe terminy odrzucenia spadku z długami
Przypomnijmy, spadkobierca ma sześć miesięcy od momentu otrzymania informacji o śmierci spadkodawcy, na odrzucenie spadku. Jeżeli tego nie zrobi, automatycznie otrzyma spadek wraz z dobrodziejstwem inwentarza.
W przypadku dalszych krewnych termin sześciomiesięczny liczy się od dnia dowiedzenia się o odrzuceniu spadku przez pierwotnego spadkobiercę.
Ustawowy termin ma na celu zatroszczenie się o interesy spadkobierców. Jak zauważa Małgorzata Śliżewska z Intrum: To (…) nie jest żadna <<kara>>, a ukłon w stronę <<zapominalskich>>, który został wprowadzony w nowelizacji prawa spadkowego z 2015 roku. Wcześniejsze prawo narzucało spadkobiercy przyjęcie spadku wprost i w konsekwencji wiele osób <<nie ze swojej winy>> zostawało z problemem spłaty długów – Źródło cytatu: Czy trzeba spłacać długi otrzymane w spadku po zmarłym?; wspolczesna.pl
Czy można odrzucić spadek z długami po ustawowym terminie?
Spadkobiercy, którzy nie zdążyli odrzucić spadku w ciągu ustawowych sześciu miesięcy, mogą skorzystać z instytucji uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie. Aby skorzystać z tego rozwiązania, należy jednak wykazać, że ustawowy termin został przeoczony z istotnego, uzasadnionego powodu oraz trudności w ustaleniu masy spadkowej.
Odrzucenie spadku po ustawowym terminie może mieć zastosowanie, gdy:
- spadkobierca przez długi czas nie utrzymywał kontaktów ze spadkodawcą
- występowały trudności z nawiązaniem kontaktów ze spadkodawcą
- spadkodawca ukrywał swoje długi przed osobami trzecimi
Spadkobierca musi więc przekonać sąd, że podejmował próby ustalenia stanu majątku spadkowego, jednak bez skutku. Konieczne jest złożenie do sądu wniosku o uchylenie się od skutków niezłożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie. Sąd może przyjąć lub odrzucić taki wniosek.
Spadek obarczony długami może przyczynić się do powstania problemów finansowych. Dlatego też przed podjęciem decyzji o przyjęciu takiego spadku – nawet z dobrodziejstwem inwentarza – warto rozważyć, czy stać nas na przyjęcie długów spadkodawcy.
